Czym jest smart kontrakt?

Wstęp

Smart kontrakty (w ang. oryginale smart contracts) nazywane są również inteligentnymi kontraktami oraz inteligentnymi umowami. Ta ostatnia nazwa może być jednak myląca, ponieważ w większości przypadków smart kontrakt nie może być uznany za prawnie wiążącą umowę. W najprostszy i przystępny sposób, smart kontrakt można zdefiniować jako automatyczny program komputerowy, który umożliwia wykonywanie  bezpiecznych, transparentnych i niezależnych transakcji bez konieczności angażowania osób trzecich. To natomiast pozwala obniżyć koszty operacyjne i wyeliminować ewentualne próby oszustwa.

Biorąc pod uwagę fakt, że o smart kontraktach zazwyczaj można usłyszeć w kontekście kryptowalut (więcej o kryptowalutach znajdziesz w naszym materiale pt. "Czym są kryptowaluty?"), trudno uwierzyć, że sam koncept ma już 28 lat. Już w 1994 roku informatyk Nick Szabo przedstawił pomysł stworzenia inteligentnych kontraktów, ale dopiero 10 lat później, wraz z rozpoczęciem prac nad Ethereum, smart kontrakty zaczęły być postrzegane jako coś przełomowego.

Przy okazji należy dodać, że wspomniany Szabo był wielokrotnie podejrzewany o stworzenie najważniejszej kryptowaluty, Bitcoina (szerzej we wpisie pt. "Co to jest Bitcoin?") jednak nie ma żadnych dowodów na to, aby to właśnie on ukrywał się pod pseudonimem Satoshi Nakamoto. Co ciekawe, z dniem 22 grudnia 2017 r. Białoruś stała się pierwszym krajem, który wprowadził przepisy regulujące smart kontrakty.

Do czego służą smart kontrakty?

Jednym z powodów, dla których stworzono smart kontrakty, było ułatwienie zawierania umów przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka manipulacji. Specyfikacja sieci blockchain (obszerne wyjaśnienie technologii blockchain w artykule "Co to jest blockchain?") zapewnia również niezmienialność smart kontraktów, a jej transparentność sprawia, że wszyscy użytkownicy mogą zapoznać się z kodem.

Dzięki temu, że smart kontrakty oparte są o technologię blockchain, ich działanie jest niepodważalne i niezmienne. Po stworzeniu i “puszczeniu w ruch”, inteligentne kontrakty działają w pełni automatycznie i nie potrzebują udziału człowieka a tym bardziej instytucji zewnętrznych. Co więcej, obecność automatyzacji pozwala na skrócenia czasów realizacji oraz obniżenie kosztów, a także zwiększenie efektywności i redukcję błędów.

Smart kontrakty można wykorzystać w wielu dziedzinach, do najważniejszych z nich należą:

• Finanse - w tym zastosowania związane z kryptowalutami (DeFi, zdecentralizowane giełdy), mogą także usprawniać inne procesy finansowe, np. rozliczenia inwestycji, transakcji itd.
• Handel - inteligentne kontrakty mogą ułatwiać procesy w obszarze handlu, np. usprawniać umowy kupna-sprzedaży, wspierać logistykę poprzez udoskonalenie łańcuchów dostaw lub optymalizację dystrybucji.
• Usługi - smart kontrakty mogą posłużyć usprawnieniu procesów i obszarów potencjalnie wrażliwych na nieuczciwe działania którejś ze stron, takich jak ubezpieczenia, wynajem, dzierżawa, systemy głosowania czy wyborów.

Należy także pamiętać, że smart kontrakty wciąż znajdują się w początkowej fazie rozwoju. Elastyczność ich wykorzystania może sprawić, że w przyszłości znajdą zastosowania w mniej oczywistych dziedzinach życia, których teraz nie jesteśmy w stanie przewidzieć.

Jak działają smart kontrakty?

Aby zrozumieć działanie smart kontraktów, niezbędna jest całkowicie podstawowa znajomość istoty działania technologii blockchain, w oparciu o którą działają wszystkie smart kontrakty. Pokrótce blockchain to rozproszona baza danych składająca się z wielu bloków połączonych ze sobą. Każdy blok zawiera informacje dotyczące transakcji, a także skrót poprzedniego bloku (tzw. hash). Takie rozwiązanie czyni informacje zapisane na blockchainie niezmiennymi i niepodważalnymi - raz zapisane, nie mogą być zmienione.

Smart kontrakty są rodzajem aplikacji działającej na sieci blockchain. Są napisane w jednym ze specjalnych języków programowania (np. Solidity, Vyper), a ich kod działa na zasadach open-source - jest dostępny publicznie dla każdego. Smart kontrakty nie tylko eliminują potrzebę występowania pośredników, ale umożliwiają także zawieranie transakcji bez potrzeby zaufania czy nawet poznania drugiej strony. Jeśli reguły danej umowy nie zostaną spełnione przez którąś ze stron, transakcja oparta o smart kontrakt nie dojdzie do skutku. Dzieje się tak dlatego, że każdy inteligentny kontrakt to w istocie zestaw reguł “jeśli…. to…. jeśli nie….to....” itd.

Choć to Bitcoin jest najpopularniejszą i największą kryptowalutą, to druga kryptowaluta co do wielkości, Ethereum, przyczyniła się do spopularyzowania smart kontraktów. W sieci Ethereum smart kontrakty są odpowiedzialne za operacje, gdy poszczególni użytkownicy wchodzą ze sobą w interakcje - np. jeden pożycza drugiemu określoną ilość waluty na ustalonych warunkach.

Jaka przyszłość czeka smart kontrakty?

W przyszłości inteligentne kontrakty mogą na stałe zagościć w nowych branżach, czego dobrym przykładem jest branża nieruchomości. Strony transakcji mogłyby wówczas zrezygnować z kosztownej usługi notariusza na rzecz odpowiednio przygotowanego smart kontraktu. W takim przypadku umowa mogłaby zostać wykonana dopiero wtedy, gdy zostałby spełniony określony warunek (np. przelanie środków przez kupującego). Po wykonaniu umowy nie dałoby się jej w żaden sposób sfałszować, ponieważ raz stworzony kontrakt jest nieodwracalny.

Innym przykładem zastosowania smart kontraktu jest automatyzacja procesów związanych z ubezpieczeniem. Inteligentny kontrakt może być wykorzystany do automatycznego wypłacania odszkodowań, jeśli zostanie spełniony dany warunek, np. dane potwierdzające pożar z sensora IoT (zaawansowanej technologii monitorującej Internet of Things) zamontowanego w mieszkaniu.

Jeszcze innym przykładem będzie smart kontrakt zaimplementowany w handlu. Inteligentny kontrakt może posłużyć w celu automatyzacji procesów związanych z zakupem, fakturowaniem oraz rozliczaniem transakcji. Smart kontrakt samodzielnie potwierdzi zakup, wyśle fakturę i dokona płatności jednej ze stron na rzecz drugiej.

W przykładach opisanych powyżej smart kontrakty automatyzują procesy biznesowe, zwiększając jednocześnie bezpieczeństwo i zmniejszając koszty przy jednoczesnym zachowaniu transparentności.

Podsumowanie

Rozwój smart kontraktów przebiega bardzo dynamicznie, a jego perspektywy z roku na rok wyglądają coraz bardziej obiecująco. Zwłaszcza dzięki rosnącej popularności technologii blockchain i rozwiązaniom, jakie oferuje. Coraz więcej przedsiębiorstw i instytucji rozważa wdrożenie inteligentnych kontraktów w swoich procesach biznesowych. Wraz z rosnącą reputacją smart kontraktów i ich niekwestionowanymi zaletami, rośnie także popularność narzędzi do tworzenia i zarządzania kontraktami. 

Nie ma wątpliwości co do tego, że cały świat dąży do coraz większej automatyzacji i optymalizacji procesów, w kontekście czego użyteczność i szersze zastosowanie smart kontraktów wydają się nieuniknione. Wraz z nimi należy się także spodziewać rozwoju różnego rodzaju standardów i regulacji, które pozwolą na szerszą interoperacyjność i ujednolicenie wielu procesów.

Poza wymienionymi w tekście dziedzinami życia jak logistyka, finanse, zarządzanie łańcuchami dostaw itd., smart kontrakty mogą znaleźć zastosowanie w wielu innych, mniej oczywistych a posiadających równie duże zapotrzebowanie na automatyzację obszarach. Już teraz dużą popularnością cieszy się teza, jakoby bardzo wiele gałęzi gospodarki było gotowe na zautomatyzowanie, a jedynym, co wciąż powstrzymuje przedsiębiorstwa za nie odpowiedzialne, jest brak pomysłu na to co począć z ludźmi, których praca zostanie zastąpiona przez smart kontrakty.

Źródła:

1. Antonopoulos A., Mastering Ethereum: Building Smart Contracts and Dapps, O'Reilly Media, 2018.
2. Cannarsa M., DiMatteo L. A., Poncibo C., The Cambridge Handbook of Smart Contracts, Blockchain technology and Digital Platforms, Cambridge University Press, Cambridge 2022.
3. Reed J., Smart Contracts: The Essential Guide to Using Blockchain Smart Contracts for Cryptocurrency Exchange, Createspace Independent Publishing Platform, 2016.

Znajdź najbliższy kantor kryptowalut lub bitomat

Kantory kryptowalut znajdziesz w największych polskich miastach. Sprawdź listę biur i procedurę wymiany na stronie: Wymiana Bitcoin lub listę adresów bitomatów i ich stan gotówkowy na stronie Bitomaty.